Teknolojideki gelişim her sektörün uygulamalarını, pratiğini değiştirdiği gibi hukuk uygulamalarını, pratiğini ve ihtiyaç doğrultusunda düzenlemelerini de değiştiriyor. Yapay zekanın mevcut çalışmaların üzerinde kullanılmasının telif hakkı ihlali olup olmadığı konusu tartışmalara neden oluyor.
Üretken yapay zekanın şimdiden dünya çapında davalara yol açtığını belirten MMA Türkiye Genel Sekreteri ve Baysal & Sezgin Hukuk Bürosu Kurucusu Avukat Özlem Baysal Sezgin, ABD’li komedyen ve yazar Sarah Silverman, Christopher Golden ve Richard Kadrey isimli iki yazarla birlikte, Open AI ve Meta’ya, ABD’de dava açtıklarını belirterek, “Open AI ve Meta aleyhindeki davalar, üç yazarın, yasa dışı bazı web sitelerinden alındığını söyledikleri telif hakkıyla korunan kitaplarının izin vermemelerine rağmen ChatGPT ve LLaMA’da eğitim materyali olarak kullanıldığına dolayısıyla telif haklarının ihlal edildiği iddiasına dayanıyor. ChatGPT, Mona Awad ve Paul Tremblay isimli iki ABD’li yazarın aynı iddialara dayanan, şirketin, bu suretle haksız bir şekilde kar elde ettiği dolayısıyla tazminat talepli başka bir davası ile karşı karşıya. Getty Images, yapay zeka şirketi Stability AI’ın, Stable Diffusion’ı eğitmek için on iki milyondan fazla fotoğrafını lisanssız kullandığını, bu suretle telif haklarını ihlal ettiğini ve onunla haksız rekabet ettiğini iddia ederek Stability AI aleyhine ABD’de dava açtığını duyurdu. Ödüllü görsel sanatçılar Sarah Andersen, Kelly McKernan ve Karla Ortiz, ABD’de Stability AI, Midjourney ve DeviantArt aleyhine dava açtılar. Sanatçılar, onların tarzında görseller oluşturmasını sağlamak için telif hakkıyla korunan görsellerinin AI eğitim setinin bir parçası olarak izinsiz kullanıldığını iddia ediyorlar ve mahkemeden, maddi tazminat ile iddia edilen ihlalin durdurulmasını talep ediyorlar. Bunlar 2023 senesinin davaları.” dedi.
Fikri mülkiyet ve telif hakkı konusunda tüm dünyada fikri mülkiyet yasalarının temelinde, “eser sahibi”ni ödüllendirerek, özendirerek, koruyarak daha fazla “eser” üretilmesini teşvik etmek suretiyle yaratıcılığın gelişebileceği ortam yaratmak olduğunu, bunu yaparken de bilimin ve sanatın ilerlemesini desteklemek noktasında dengeyi sağlamayı göz ardı etmediğini belirten Sezgin, “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim edebiyat, mûsiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleri olarak tanımlanır. Dolayısıyla bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip korunma altına alınabilmesi için; kanunda sayılan eser türlerinden birine dahil olması sahibinin hususiyetini taşıması yani “özgün olması” “yaratıcı özellik taşıması” gerekmektedir.
Eser sahibi kanunumuzda, eseri meydana getiren kişiyi ifade eder. Kanunda kişi olarak belirtilmekle birlikte, bir fikri ürünün eser olarak kabul edilebilme şartlarının doğal bir sonucu olarak eser sahipliği sıfatı gerçek kişilere mahsustur. Dolayısıyla tüzel kişiler eser sahibi olamazlar ancak kanundan doğan mali haklara sahip olabilirler.
Telif hakkı eser üzerindeki eser sahipliğinden doğan manevi ve mali haklardır. Manevi haklar, eserin, sahibinin kişiliğinin bir parçası olduğu anlayışına dayanır. Eser sahibinin kişiliğine sıkı sıkıya bağlı haklardır ve devredilemezler. Manevi haklar; bir eserin umuma arz edilip edilmemesini, yayımlanma zamanını ve tarzını belirlemeye ilişkin “umuma arz hakkı”, “eserde adın belirtilmesi yetkisi”, “eserde değişiklik yapılmasını menetme yetkisi”, “eser sahibinin malik ve zilyede karşı hakları”dır. Mali haklar ise; “işleme hakkı”, “çoğaltma hakkı”, “yayma hakkı”, “temsil hakkı” ve “işaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı”dır. Telif hakkı koruması kapsamında eser sahibinin izni olmadan eser üzerindeki bu hakların başkaları tarafından kullanılması yasaklanmaktadır.” diye belirtti.
Türkiye’de yapay zeka ve telif hakkı kapsamında henüz bir dava olmadığını söyleyen Sezgin, yurtdışında açılmış davaların hem yapay zekanın eğitim sürecini hem de telif hakkının gelecekte nasıl lisanslanacağını şekillendireceğini, bu nedenle dikkatle takip ettiklerini söyledi.
